Глыбоцкая міжраённая інспекцыя аховы жывёльнага і расліннага свету інфармуе, што ў апошнія гады ў Беларусі істотна пачасціліся выпадкі сустрэч чалавека з бурым мядзведзем.
Буры мядзведзь — самы буйны драпежнік Беларусі. Маса дарослых самцоў можа дасягаць 400 кг, даўжыня цела — 235 см, вышыня ў карку – 130 см. У адрозненне ад самцоў самкі маюць больш стройны целасклад, меншую масу цела і памеры — вышыня ў карку 90 – 110 см, маса — да 265 см.
У жыцці мядзведзя выразна вылучаюцца два перыяды — актыўны, які прыходзіцца на цёплую пару года, і пасіўны — узімку. З наступленнем устойлівых нізкіх тэмператур і утварэннем сталага снежнага полагу мядзведзі залягаюць у бярлог і апускаюцца ў сон. Спячка працягваецца каля 5 месяцаў у годзе. Аднак з гэтага правіла бываюць выключэнні: асобныя мядзведзі — “шатуны”, якія не назапасілі дастатковага запасу тлушчу, доўга ці наогул не кладуцца ў бярлог. Звычайна гэта старыя, хворыя ці знявечаныя жывёлы. Абуджаюцца мядзведзі ад зімовага сну ў сярэдняй паласе Еўропы ў красавіку месяцы.
Аналіз рацыёну бурага мядзведзя і яго сезонных змен дазваляе зрабіць выснову пра тое, што ва ўмовах Беларусі від з’яўляецца ўніверсальным і хутчэй спажыўцом раслін, чым актыўным драпежнікам. Казуркі і падла гуляюць важную ролю ў кармленні драпежніка. Разам з тым, валодаючы вялікай сілай і спрытам, мядзведзі лёгка забіваюць буйных дзікіх (кабан, лось, алень, казуля) і сямейнікаў (карова, свіння) жывёл.
Шлюбны перыяд мядзведзяў у пэўнай ступені двухсезонны і прыпадае на чэрвень-ліпень і на верасень-кастрычнік. Дзіцяняты нараджаюцца ў бярлогу ў студзене-лютым часцей за ўсё — 2, радзей — 1 ці 3 і вельмі рэдка — 4. Самец у выкормліванні і ў выхаванні медзведзянятаў удзелу не прымае і заўсёды кладзецца ў асобным бярлогу.
Маладняк, як правіла, трымаецца з маці да наступнай зімы і звычайна кладуцца з ёй у бярлог на зімовы сон і нават наступнае лета могуць не пакідаць маці. Часам маладыя мядзведзі (пестуны) трымаюцца пры маці і трэцяе лета свайго жыцця, хоць у мядзведзіцы ўжо маюцца дзіцяняты наступнага прыплоду. Той мададняк, які падрос і які адлучыўся ад маці, пакідае яе індывідуальны ўчастак і асвойвае новую, звычайна змешчаную паблізу, тэрыторыю. Далёкія перасоўванні характэрны для старых, нямоглых і маладых самцоў.
Беларуская папуляцыя бурага мядзведзя адносіцца да еўрапейскага падвіда і не адрозніваецца агрэсіўнасцю па стаўленні да людзей у адрозненні, напрыклад, ад сібірскага, камчацкага падвідаў ці амерыканскага мядзведзя грызлі. Па ўсёй бачнасці, дадзеная асаблівасць сфармавалася дзякуючы працягламу пасяленню віду на тэрыторыях з высокай шчыльнасцю насельніцтва, дзякуючы чаму жывёлы выяўляюць асцярожнасць у адносінах да чалавека і не ўспрымаюць яго як ахвяру. Часцей за ўсё дарослы мядзведзь чуе чалавека на адлегласці 300-400 м і пазбягае з ім прамой сустрэчы.
Разам з тым, пры сустрэчы ва ўгоддзях з бурым мядзведзем варта заўсёды памятаць, што перад вамі буйная драпежная дзікая жывёла, досыць небяспечная для чалавека, паводзіны якога часцяком непрадказальныя.
Самую вялікую небяспеку ўяўляюць — мядзведзіца з медзведзянятамі, і мядзведзь, які есць здабычу, самцы ў перыяд гону, мядзведзь падчас палявання (яго пагоні за ахвярай), галодны звер ранняй вясной пасля выйсця са спячкі, “шатун”, хворы, паранены, стары звер.
Мядзведзь, перасоўваючыся пры нападзе з хуткасцю 30-40 км/г, у некалькі скачкоў, якія дасягаюць 7-8 м, даганяе непрыяцеля. Асабліва небяспечная мядзведзіца з малымі дзіцянятамі, якім уласціва моцная цікаўнасць і якія могуць выйсці да чалавека. Найболей небяспечная сітуацыя — калі вы апынуліся паміж самкай і яе дзіцянём. Звычайна спачатку мядзведзіца спрабуе адагнаць чалавека шляхам выпрабавальных выбрыкаў нападу, але не заўсёды.
Чым бліжэй вы апынуліся да мядзведзя, калі ён вас выявіў, тым верагодней у яго паўстане ахоўная абарончая рэакцыя.
Калі вы ўбачылі мядзведзя здалёку — спыніцеся, захоўвайце спакой і ацаніце сітуацыю. Калі звер вас не бачыць, то можна сысці незаўважаным, зрабіць гэта ціха і ў той момант, калі мядзведзь не глядзіць у ваш бок. Уважліва сачыце за ім. Абыйдзіце мядзведзя, зрабіўшы шырокі крук, або вярніцеся назад тым жа шляхам, якім вы выйшлі да звера.
У сітуацыі, калі вы сустрэлі мядзведзя на блізкай адлегласці (да 50 м) і ён вас заўважыў, не ўцякайце, не паварочвайцеся спіной, не гледзіце яму ў вочы, але кантралюйце паводзіны жывёлы, заўсёды імкніцеся захаваць стрыманасць.
Калі мядзведзь рухаецца ў кірунку да вас, уважліва сачыце за тым, ці не змяняюцца яго паводзіны. Паспрабуйце не выглядаць пагрозліва, спыніцеся. Размаўляйце з мядзведзем упэўненым тонам. Дайце зразумець жывёле, што вы чалавек. Калі мядзведзь не можа распазнаць, хто вы, ён можа падысці бліжэй ці ўстаць на заднія лапы, каб лепш разгледзець ці абнюхаць.
Рэкамендуецца выдаваць дадатковыя гукі (свіст, воплескі ў далоні і да т.п.). Не бяжыце! Вы не зможаце ўцячы ад мядзведзя. Адыходзіце павольна задам наперад на адлегласць каля 10-20 м, і толькі потым можна адыходзіць бокам. Калі мядзведзь не рухаецца да вас, паспрабуйце асцярожна выдаліцца. Але, у выпадку калі вы бачыце, што ваш рух правакуе звера на набліжэнне да вас, замрыце на месцы. Працягвайце гаварыць спакойным голасам. Калі звер спыніць набліжацца да вас, паспрабуйце зноў павялічыць адлегласць паміж вамі. На гэтай стадыі развіцця падзей любы мядзведзь хутчэй за ўсё адмовіцца працягваць сутыкненне і сыдзе, калі толькі ён не агрэсіўны.
Мядзведзь устае на заднія лапы па розных прычынах: для арыентацыі, застрашвання, пры спалоху, пры пераносе здабычы ці подсцілкі ў бярлог, а таксама для нанясення магутнага ўдару лапай, каб дацягнуцца да якога-небудзь прадмета. Стаячы мядзведзь з апушчанымі лапамі звычайна выяўляе цікаўнасць. Таму, калі звер стаў на заднія лапы, гэта значыць, што ён вас вывучае, і ні ў якім разе не трэба бегчы, глядзець у вочы, рабіць рэзкія рухі, лепш гаварыць спакойным нізкім голасам.
Надзейная прыкмета намеру мядзведзя — становішча вушэй: калі яны стаяць, звер яшчэ вагаецца ў дзеяннях, а калі вушы прыціснуты да галавы, поўсць на карку ўзнята на дыбкі, ён здаецца трохі гарбатым, вочы гараць, звер шчэрыцца і дрыжыць, то ён гатовы здзейсніць напад.
Калі пазбегнуць прамога кантакту са зверам не атрымалася — валіцеся на зямлю і ляжыце на жываце ці згарніцеся клубком, рукі за галавой, заставайцеся нерухомым як мага даўжэй. Калі звер адчуе, што пагроза ўхілена, то ён спыніць напад. Калі ж мядзведзь працягне свае агрэсіўныя дзеянні — неабходна ўжываць усе магчымыя спосабы абароны, у тым ліку пярцовые балончыкі ці іншыя спрэі, біць звера ва ўразлівыя месцы (вочы, нос).