Для 53–летняга пацыента адбыўся падвойны цуд — лекарам атрымалася адначасова вылечыць яго ад ВІЧ–інфекцыі і небяспечнага для жыцця лейкозу. Як паведаміла каманда пад кіраўніцтвам дюссельдорфских лекараў Бёрна Йенсена і Гвіда Коббе ў навуковым часопісе «Nature Medicine», ім атрымалася пазбавіць мужчыну і ад віруса, і ад рака з дапамогай перасаджаных ствалавых клетак.

Мужчына, якому цяпер 53 гады, у 2008 году даведаўся, што заразіўся ВІЧ. Калі інфекцыю не лячыць, яна паступова паражае Т–клеткі арганізма, якія граюць цэнтральную ролю ў абароне ад вірусных захворванняў. Пасля некалькіх гадоў інкубацыі можа развіцца СНІД — хвароба, якая ў мінулым часта прыводзіла да смяротнага зыходу.

Аднак размнажэнне віруса ў арганізме пацыентаў можна ўвесь час стрымліваць з дапамогай лекаў, таму хворыя звычайна маюць звычайную працягласць жыцця. Усё б, здавалася, нічога, але ў 2011 годзе пацыент з Дзюсельдорфа захварэў міелоіднай лейкаміяй, небяспечным для жыцця ракам крыві.

Донарскія клеткі ўстойлівыя да ВІЧ

«З самага пачатку мэтай было лячэнне рака і ВІЧ–інфекцыі», — кажа прафесар Гвіда Коббе, які ў 2013 годзе спланаваў і правёў трансплантацыю ствалавых клетак. У пацыента выдалілі тканіну, якую паразіў рак, а затым імплантавалі яму ствалавыя клеткі ад сумяшчальнага донара. Гэта тканіна ствалавых клетак з’яўляецца, так скажам, месцам вытворчасці новых імунных клетак, у тым ліку Т–клетак.

Трэцяя ВІЧ–інфекцыя вылечана

Ў 2019 годзе, праз шэсць гадоў пасля трансплантацыі, пацыент змог спыніць прыём усіх супрацьвірусных прэпаратаў. Даследнікі рэгулярна шукалі прыкметы аднаўлення распаўсюду віруса HI, але не змаглі іх выявіць. Такім чынам, «дзюсельдорфскі пацыент» стаў толькі трэцім чалавекам у свеце — пасля «лонданскага» і «берлінскага», якія вылечыліся ад ВІЧ з дапамогай такой трансплантацыі.

Бёрн Йенсен, першы аўтар новага даследавання, зараз спадзяецца выкарыстоўваць атрыманыя вынікі для лячэння іншых пацыентаў з ВІЧ.

Толькі адзін са 100 донараў

Некалькі медыцынскіх экспертаў, не якія ўдзельнічалі ў даследаванні, высока ацанілі працу, але адначасова паказалі на тое, калі складана знайсці падыходных донараў ствалавых клетак. Мутацыя, якая важная для ВІЧ, сустракаецца прыкладна ў аднаго са 100 падыходных донараў, лічыць Барыс Фехзе, кіраўнік аддзела даследаванняў клеткавай і геннай тэрапіі Універсітэцкага медыцынскага цэнтра Гамбург–Эппендорф. «І гэта адносіцца толькі да еўрапейцаў ці людзей еўрапейскага паходжання. У шматлікіх іншых этнічных групах гэта мутацыя наогул не сустракаецца».

Патэнцыйна смяротныя пабочныя эфекты

Але нават калі падыходныя донары знойдзены, рызыка небяспечных наступстваў вельмі высокая. Каб рэцыпіенты не адрыньвалі новыя ствалавыя клеткі, ім даводзіцца працяглы час падаўляць сваю імунную сістэму з дапамогай лекаў. Тым часам могуць быць вельмі небяспечныя ўзбуджальнікі звычайнай прастуды.

І наадварот — донарскія ствалавыя клеткі і створаныя на іх аснове імунныя клеткі могуць «збунтавацца» супраць арганізма рэцыпіента. «У сукупнасці гэта прыводзіць да значнай рызыкі цяжкіх, часам смяротных пабочных эфектаў для пацыента», — адзначае Барыс Фехзе. «Гэта рызыка прымальная на фоне непазбежнага смяротнага рака крыві, але не ў кантэксце захворвання, якое, як і ВІЧ–інфекцыя, сёння паддаецца кантролю і асацыюецца з практычна звычайнай працягласцю жыцця ў Нямеччыне».